Rozwód to trudne przeżycie dla całej rodziny. Niestety – często na konfliktach pomiędzy dorosłymi najbardziej cierpią dzieci. Jeśli pomiędzy Tobą a byłym partnerem nie ma porozumienia w zakresie opieki nad dziećmi, zasady kontaktów ustali sąd.
Prawo do kontaktów z dzieckiem
Każdy z rodziców ma prawo – ale i obowiązek – utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Nie ma znaczenia, czy przysługuje mu pełna władza rodzicielska – możliwość kontaktu jest analogiczna również przypadku ograniczenia jej, a nawet gdy rodzic jest jej pozbawiony w pełni. Wbrew pozorom problemy może sprawić zrozumienie zakresu tego uprawnienia.
Kontakty z dzieckiem to prawo do utrzymywania z nim osobistej styczności. Pod tym pojęciem kryje się zarówno możliwość przebywania z dzieckiem, np. w czasie spotkań poza miejscem stałego pobytu czy odwiedzin, jak i bezpośrednie i pośrednie (np. przez telefon) porozumiewanie się.
Jeśli w danej sytuacji nie zachodzą przesłanki do ograniczenia kontaktów z dzieckiem, w wyroku rozwodowym reguluje się zazwyczaj sposób utrzymywania osobistych kontaktów z dzieckiem przez tego rodzica, który nie mieszka z dzieckiem na co dzień. W takiej sytuacji pozostałe formy kontaktu będą dozwolone bez ograniczeń.
Polubowne ustalenie zasad kontaktów z dziećmi po rozwodzie
Jeśli między rodzicami stosunki są ustabilizowane, może się okazać, że sami ustalą między sobą zasady kontaktów z dzieckiem. Taka sytuacja jest z punktu widzenia sądu najbardziej pożądana. Jeżeli dziecko mieszka w określonym miejscu od lat, nie sposób oczekiwać, że będzie się przeprowadzać, jeśli istnieją warunki i wola do ustalenia tam miejsca stałego pobytu.
W takiej sytuacji rodzice mogą dojść do porozumienia, kiedy dziecko będzie się spotykać z drugim rodzicem. Powinni się kierować w tym zakresie dobrem małoletniego.
Jeśli jednak polubowne ustalenie zasad kontaktów z dzieckiem okaże się niemożliwe, rozstrzygnie o nich sąd rodzinny w wyroku rozwodowym albo w razie potrzeby później – np. na skutek złożenia wniosku nieprocesowego o ustalenie kontaktów z dzieckiem.
Sądowe ustalenie zasad kontaktów z dziećmi po rozwodzie
W drugim przypadku pismo składa się w sądzie rejonowym, w którego okręgu dziecko mieszka. Wniosek powinien wskazywać sposób i zakres kontaktów z dzieckiem, który według rodzica byłby najlepszy. Do pisma warto dołączyć wnioski dowodowe umożliwiające wykazanie swojego stanowiska.
Zadbaj o to, aby wskazany, preferowany sposób kontaktów z dzieckiem był określony w sposób maksymalnie wyczerpujący. Pozwoli to uniknąć wątpliwości interpretacyjnych i konfliktów między rodzicami w przyszłości. Oprócz określenia dni kontaktu najlepiej wskazać również godziny spotkań czy osobę odpowiedzialną za odebranie i przywiezienie dziecka do domu.
Przebieg postępowania o ustalenie kontaktów
Jeśli kontakty z dzieckiem mają być uregulowane w toku postępowania nieprocesowego wszczętego po wydaniu wyroku rozwodowego na skutek wniosku złożonego przez jednego z rodziców, drugi będzie miał możliwość wniesienia odpowiedzi na to pismo. Powinien się w nim odnieść do twierdzeń drugiej strony i dokładnie określić, czy i ewentualnie w jakim stopniu zgadza się ze stanowiskiem wnioskodawcy.
Jeśli spojrzenie rodziców na sprawę kontaktów z dzieckiem jest odmienne, również rodzic odpowiadający na wniosek powinien odpowiednio uargumentować swoje stanowisko i w razie potrzeby przedstawić dowody.
Po wymianie pism procesowych – jeśli sprawa nie zostanie skierowana do mediacji – odbędzie się rozprawa. W jej trakcie sąd wysłucha stron i ewentualnych świadków oraz przeprowadzi inne dowody.
W toku postępowania wydawana jest często opinia Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów, który analizuje sytuację poprzez rozmowy z rodzicami i małoletnim. Możliwe jest również powołanie psychologa i pedagoga. Zespół ma za zadanie ustalić więź emocjonalną dziecka z każdym z rodziców, a także ich predyspozycje do sprawowania opieki i wychowania. O ile opinia nie wiąże sądu, to często jest bardzo przydatna podczas ustalania takiego sposobu kontaktu, który byłby najlepszy dla małoletniego.
Treść wyroku albo postanowienia w sprawie kontaktów z dziećmi
Wyrok rozwodowy zawiera dwa oddzielnie rozstrzygnięcia dotyczące wspólnych małoletnich dzieci. W jednym punkcie sąd orzeka w przedmiocie władzy rodzicielskiej. W drugim wskazuje, jak mają być uregulowane kontakty.
Jeśli ustalenie kontaktów z dzieckiem odbywa się już po zakończeniu sprawy rozwodowej w toku postępowania nieprocesowego, sąd wydaje postanowienie określające szczegółowe zasady kontaktu.
W orzeczeniu sądu regulującym kontakty z dzieckiem po rozwodzie ustala się zazwyczaj kompleksowe wytyczne, które w pełni wyczerpują harmonogram osobistych relacji z małoletnim.
Sąd określi przede wszystkim, kiedy rodzic, który nie mieszka z dzieckiem, może się z nim widywać w ciągu tygodnia roboczego. Chodzi o dni, w których dziecko chodzi do szkoły. Kluczowe w tym czasie jest takie ustalenie spotkań, aby nie kolidowały z zajęciami. Z tego powodu zazwyczaj kontakty w ciągu tygodnia ograniczają się do wspólnego odrabiania lekcji czy aktywności poza domem, bez przebywania poza stałym miejscem pobytu do godzin nocnych.
Dodatkowo sąd wskaże zasady kontaktu z dzieckiem w weekendy. W czasie dni wolnych zazwyczaj ustanawiane są spotkania naprzemienne – raz u jednego, raz u drugiego z rodziców. Wskazane zostaną również godziny spotkań.
Podobne regulacje są najczęściej wykorzystywane w przypadku wakacji i ferii zimowych. Jeśli nie ma przeciwwskazań, sąd postara się prawdopodobnie rozdzielić ten czas po połowie pomiędzy oboje rodziców.
Ewentualne ograniczenie kontaktów z dzieckiem
Inne rozstrzygnięcie zostanie wydane, jeśli sąd dojdzie do przekonania, że dobro dziecka wymaga ograniczenia kontaktów. Trudno wskazać jednoznacznie, w jakich przypadkach tak orzeknie. Najczęściej chodzi tu jednak o zagrożenia dla dziecka, takie jak np. uzależnienie jednego z rodziców.
W jaki sposób można wprowadzić do harmonogramu kontaktów takie ograniczenie?
Sąd może zakazać matce albo ojcu spotkań z dzieckiem bądź zabierania dziecka poza miejsce, w którym na stałe mieszka. W niektórych sytuacjach właściwe okaże się wyrażenie zgody na spotkania z małoletnim tylko w obecności drugiego rodzica, a nawet kuratora sądowego.
Poważne problemy jednego z rodziców, które skutkują zagrożeniem dla dziecka, albo specyficzna sytuacja życiowa mogą prowadzić do ustalenia, że kontakty będą się odbywały jedynie z wykorzystaniem form porozumiewania się na odległość lub zostaną wyłączone w pełni.
Zabezpieczenie kontaktów z dzieckiem
Przepisy stanowią, że kontakty z dzieckiem po rozwodzie da się ustalić na kilka sposobów. Postępowanie rozwodowe może jednak trwać wiele miesięcy. Co, jeśli w tym czasie pojawią się kłótnie w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, a dobro małoletniego ze względu na problemy w kontaktach z rodzicami zostanie naruszone?
Rozwiązaniem jest postępowanie o zabezpieczenie kontaktów na czas procesu. Podstawą rozpoczęcia sprawy jest sytuacja, w której kontakty z dzieckiem nie mogą być realizowane w sposób prawidłowy.
Postępowanie jest wszczynane po złożeniu wniosku. Można z nim wystąpić w trakcie procesu, a nawet jeszcze przed nim – wraz z pozwem o rozwód.
We wniosku wskaż sugerowany sposób wykonywania kontaktów. Podaj podział z uwzględnieniem dni i godzin. Wskaż również, kto ma odebrać i odwieźć dziecko do miejsca stałego zamieszkania.
Sąd rozpatrzy sprawę na rozprawie, chyba że zachodzi wypadek niecierpiący zwłoki. Tak czy inaczej, wniosek powinien być rozpoznany niezwłocznie.
Czas może być kluczowy, zwłaszcza jeśli jesteś w konflikcie z partnerem. Z tego powodu zadbaj o to, aby uprawdopodobnić roszczenie. Co to oznacza? Nie musisz ściśle udowadniać swojego stanowiska, a sąd może poprzestać na oświadczeniach we wniosku. Żeby zwiększyć szanse na pomyślne zakończenie sprawy, postaraj się jednak sporządzić wniosek przejrzyście i podać wszystkie ważne okoliczności.
Po wydaniu postanowienia uczestnicy mogą wnieść zażalenie, które jednak nie wstrzymuje wykonania orzeczenia. Tym samym w czasie rozpatrywania środka odwoławczego kontakty powinny być prowadzone zgodnie z treścią postanowienia.
Pamiętaj jedynie, że uregulowanie kontaktów na czas trwania postępowania rozwodowego nie oznacza, że ten określony sposób zostanie utrzymany również po rozwodzie. Wspomniane postanowienie ma charakter tymczasowy i opiera się o ograniczony materiał dowodowy, dlatego często jest potem modyfikowane.
Czy można zmusić rodzica do kontaktów z dzieckiem?
Masz już świadomość, jak można ustalić kontakty z dzieckiem po rozwodzie. Niestety, w praktyce zdarzają się sytuacje, w których rodzice nie są zainteresowani zagwarantowaniem spotkań z małoletnim, ponieważ im na tym nie zależy bądź uważają, że nie są w stanie wygospodarować na nie czasu.
Wspomniałem, że kontakty z dzieckiem to nie tylko prawo, ale również obowiązek każdego z rodziców. Czy można go egzekwować?
Tak. Nie ma jednak wątpliwości, że nikogo nie da się zmusić do bycia idealnym rodzicem. Jeśli jednak chcesz spróbować zwrócić uwagę drugiego rodzica na dziecko, w pierwszej kolejności upewnij się, czy wyrok rozwodowy, postanowienie o ustaleniu kontaktów z dzieckiem albo o zabezpieczeniu kontaktów są zaopatrzone we wzmiankę o wykonalności. Gdyby okazało się, że orzeczenie nie jest wykonalne, wystąp do sądu z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności i doręczenie tytułu wykonawczego.
Po jego otrzymaniu możesz złożyć wniosek o zagrożenie nakazaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej ze względu na niedotrzymywanie ustalonych zasad kontaktu. Bardzo istotne jest, aby do podania dołączyć dowody, które potwierdzą naruszenie. Oprócz dowodów z dokumentów (np. korespondencji między małżonkami) pomocne mogą być również zeznania świadków.
To rodzic składający wniosek wskazuje kwotę, którą uważa za słuszną w przypadku naruszenia sądowego orzeczenia. Sąd zbada sprawę i postara się ustalić, czy zastrzeżenia są zasadne. Jeśli okaże się, że doszło do naruszeń, sąd wyda postanowienie nakładające zagrożenie ukaraniem karą pieniężną za każde kolejne sprzeczne z orzeczeniem zachowanie.
W sytuacji, gdy taki schemat działania nie przyniesie rezultatu, kara pieniężna zostanie nałożona na małżonka uchylającego się od ustalonych zasad. Jeśli rodzic nie zapłaci, świadczenie będzie mogło być egzekwowane przez komornika, co narazi go na dodatkowe koszty.
Ile dokładnie zajmie przedstawione postępowanie? Zależy to m.in. od miasta, w którym rozpatrywana jest sprawa. Z tego powodu jego skuteczność bywa różna.
O ile nie da się – nawet stosując sankcje finansowe – zmusić rodzica do zadbania o relację z dzieckiem, w niektórych okolicznościach warto próbować. Być może podjęte działania sprawią, że rodzic zastanowi się nad swoim postępowaniem i postara się coś zmienić. W końcu w kontaktach z dzieckiem po rozwodzie chodzi przede wszystkim o dobro małoletniego.