Czasami zdarza się, że przyszły spadkodawca woli przepisać mieszkanie na jedno z dzieci jeszcze za życia. Oczywiście ma taką możliwość, ponieważ postanowienia testamentowe wchodzą w życie dopiero po śmierci. Trzeba jednak pamiętać, że niektórzy bliscy pominięci przy podziale majątku mogą ubiegać się o zachowek. Do podstawy jego obliczenia wliczają się darowizny.
Dowiedz się, jak przepisać majątek za życia – np. dom na jedno z dzieci – i jakie roszczenia z tym związane mają pozostałe dzieci.
Przepisanie nieruchomości na dziecko na wypadek śmierci
Rodzice, którzy chcą przepisać dom albo mieszkanie na dziecko, nie muszą czekać. Testament to sposób, który umożliwia rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci. Jeśli chcesz przepisać swój majątek takim aktem ostatniej woli, dziedziczyć będą wskazane w nim osoby na podstawie ustalonego udziału spadkowego.
Aby przekazać konkretną nieruchomość po swojej śmierci, właściwy będzie z kolei zapis windykacyjny w formie aktu notarialnego. To jednak niejedyne możliwości.
Sposoby przepisania majątku za życia na jedno z dzieci
Czasami rodzicom zależy, aby obdarować dzieci jeszcze za swojego życia. W takim przypadku właściwa będzie umowa darowizny albo umowa dożywocia. Obie są uregulowane przez kodeks cywilny. Z ich pomocą możesz przepisać dom albo mieszkanie na rzecz jednego z dzieci.
Umowa darowizny polega na tym, że darczyńca (rodzic) przekazuje nieodpłatnie obdarowanemu (synowi lub córce) określony składnik swojego majątku. Może nim być dom albo mieszkanie – i to nie tylko nieruchomość objęta prawem własności, ale również taka, co do której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.
Dzięki umowie darowizny dziecko otrzymuje nieruchomość od razu i może nią dysponować zgodnie ze swoją wolą bez dodatkowych obowiązków.
Umowa dożywocia to z kolei specyficzna umowa, która będzie odpowiednia, jeśli Twoje dziecko jest pełnoletnie. W tym przypadku nabywca nieruchomości zobowiązuje się do zapewnienia dożywotniego utrzymania zbywcy. W zakres obowiązków wchodzi zarówno przyjęcie rodzica jako domownika, jak i m.in. zapewnienie wyżywienia, ubrania czy pochówku po śmierci.
Forma umowy darowizny nieruchomości oraz umowy dożywocia
W przypadku umowy darowizny nieruchomości konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego. Aby przepisać dom na dziecko, musisz przygotować m.in. akt własności mieszkania i numer księgi wieczystej. Dziecko w takim przypadku jest zwolnione od regulowania podatku od spadków i darowizn.
Umowę dożywocia musi sporządzić notariusz w formie aktu notarialnego. Dodatkowo trzeba pamiętać o odprowadzeniu podatku od czynności cywilnoprawnych w wysokości 2 procent wartości nieruchomości. Ten ciężar spoczywa na nabywcy.
Czym jest zachowek?
Prawo spadkowe zabezpiecza interesy najbliższych zmarłego na wypadek, gdyby ten pominął ich w testamencie. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się:
- jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym;
- w innych przypadkach – połowa wartości tego udziału.
Tym samym, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku, m.in. w drodze spadku, zapisu czy darowizny, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.
Przepisanie majątku za życia, a zachowek
Trzeba pamiętać, że nawet jeśli rodzic obdaruje dziecko w formie darowizny, nie oznacza to, że rodzeństwo nie będzie mogło w przyszłości dochodzić od niego zachowku. Osoba obdarowana musi zapłacić uprawnionym część albo całość ich udziałów spadkowych, jeśli nie otrzymali oni od spadkodawcy kwoty zachowku.
Czy da się tego uniknąć? Niestety w przypadku darowizny jedynym rozwiązaniem jest wydziedziczenie.
Zgodnie z art. 1008 k.c. spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku, jeżeli uprawniony do zachowku:
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
- dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Należy pamiętać, że wskazana przyczyna wydziedziczenia musi być rzeczywista i może podlegać weryfikacji sądowej.
Sposobem na uniknięcie roszczeń o zachowek jest umowa dożywocia. W tym przypadku przekazany majątek nie wlicza się do schedy spadkowej.
Niesprawiedliwy podział majątku przez rodziców – czy można coś z tym zrobić?
Nieruchomość można przepisać za życia zarówno na jedno, jak i na kilkoro dzieci. Warto jednak pamiętać, że w tym drugim przypadku trzeba albo zdecydować się na współwłasność, albo wyodrębnić osobne lokale.
Jeśli jednak rodzic przepisał dom lub mieszkanie na rzecz jednego dziecka i reszta czuje się tym pokrzywdzona, co do zasady można dochodzić swoich racji dopiero po śmierci rodziców. W przypadku darowizny pominiętym przysługuje prawo dochodzenia zapłaty zachowku.
Umowę dożywocia można z kolei podważyć między innymi w sytuacji, gdy zawierający ją rodzic nie był w stanie świadomie podjąć decyzji i wyrazić woli.
Przepisanie domu na syna bez synowej – czy jest możliwe?
Rodzic za życia może dokonać przeniesienia własności na dziecko, które pozostaje w związku małżeńskim.
Niezależnie od tego, czy małżonkowie mają wspólność majątkową, czy rozdzielność, nie musisz przekazywać żadnego majątku synowej albo zięciowi. Wystarczy, że podczas przeniesienia własności nieruchomości u notariusza zostanie zastrzeżone, że rodzic chce wykonać darowiznę do majątku osobistego potomka.