Wstąpienie w związek małżeński wywołuje szereg skutków prawnych, w tym w sferze finansowej. Jeśli małżonkowie nie podejmą żadnych działań, powstanie między nimi ustawowy ustrój wspólności majątkowej. Wielu nowożeńców nie zdaje sobie jednak sprawy, z czym to się wiąże. Problem pojawia się, gdy w związku nastaje kryzys. Z tego powodu warto zabezpieczyć swoje interesy zawczasu. Rozwiązaniem jest podpisanie intercyzy.
Zacznijmy jednak od początku. W polskim prawie występuje kilka rodzajów majątkowych ustrojów małżeńskich.
Ustawowa wspólność majątkowa
Ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej powstaje z mocy ustawy w chwili zawarcia małżeństwa, jeśli małżonkowie nie podpisali wcześniej intercyzy. W ten sposób tworzy się wspólny majątek. W jego skład wchodzi większość przedmiotów nabytych przez małżonków po ślubie. To przede wszystkim wynagrodzenie za pracę, dochody z majątku wspólnego czy środki zgromadzone na rachunku funduszu emerytalnego każdego z małżonków.
Niezależnie od majątku wspólnego małżonkowie zachowują swoje odrębne majątki osobiste. W ich zakres wchodzi przede wszystkim majątek zgromadzony przed ślubem, a także m.in. przedmioty nabyte w drodze dziedziczenia (np. spadek po babci), zapisu (konkretny przedmiot ze spadku przekazany na Twoją rzecz, np. zegarek), darowizny (samochód sprezentowany przez ojca), ale również prawa autorskie i pokrewne, własności przemysłowej i inne prawa twórcy.
Czym jest intercyza?
Nie chcesz doprowadzić do powstania majątku wspólnego? A może planujesz przejście z ustroju wspólności majątkowej na inne rozwiązanie?
Intercyza jest umową regulującą małżeński ustrój majątkowy. Zawiera się ją u notariusza w formie aktu notarialnego. Partnerzy mogą wybierać spośród czterech umownych ustrojów majątkowych.
Rozdzielność majątkowa
Zwykła rozdzielność majątkowa sprawia, że nie dochodzi do powstania majątku wspólnego. Każdy z małżonków zachowuje swój majątek – zarówno nabyty przed, jak i po zawarciu małżeństwa – i nim zarządza. W przypadku rozwodu po prostu nie ma czego dzielić – partnerzy rozstają się, a każdy zachowuje swój dorobek. Nie ma również mowy o wyrównaniu, jeśli któreś z małżonków zarabiało więcej.
Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków
Dla osób, które nie chcą tworzyć majątku wspólnego, ale którym powyższe rozwiązanie wydaje się niesprawiedliwe, został stworzony ustrój rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków. Jest bardzo podobny do typowej rozdzielności majątkowej, jednak zabezpiecza ekonomicznie małżonka zarabiającego mniej. To szczególnie korzystne rozwiązanie w sytuacji, gdy jeden z partnerów rezygnuje z pracy – albo pracuje na część etatu – i zajmuje się domem oraz wspólnymi dziećmi.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy rozstrzyga, że w takim przypadku po rozwodzie małżonek, którego dorobek okaże się mniejszy, może żądać od drugiego małżonka jego wyrównania poprzez zapłatę lub przeniesienie prawa.
Rozszerzona wspólność majątkowa
Wyłączenie wspólności majątkowej to niejedyne rozwiązanie, z którego mogą skorzystać małżonkowie. Wspólność majątkowa może zostać również rozszerzona.
Istotą takiego ustroju jest włączenie do majątku wspólnego określonych składników, które należały do tej pory do majątków osobistych małżonków. Zawarta umowa może też przewidywać, że do wspólności majątkowej będą zaliczane również określone przedmioty nabyte w przyszłości, które na mocy ustawy weszłyby do majątków osobistych partnerów.
Nie można jednak rozszerzyć wspólności majątkowej na przedmioty nabyte w drodze dziedziczenia, zapisu i darowizny, a także na wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia (o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej) oraz z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę.
Ograniczona wspólność majątkowa
Jeśli chcesz pozostać w ustroju wspólności majątkowej, ale wyłączyć ze wspólnego majątku określone składniki, które na mocy ustawy weszłyby w jego skład, dobrym rozwiązaniem może się okazać podpisanie umowy wprowadzającej ustrój ograniczonej wspólności majątkowej. W ten sposób możecie postanowić na przykład, że do majątku wspólnego nie wejdzie dochód z majątku osobistego małżonka.
Postanowienia umowy nie mogą jednak prowadzić do powstania całkowitej rozdzielności majątkowej, bo nie można wtedy mówić o ograniczonej wspólności.
Małżeńskie ustroje majątkowe a pojęcie intercyzy
Znasz już rodzaje małżeńskich ustrojów majątkowych. Co jednak z tytułową intercyzą?
Intercyza jest potocznie używanym pojęciem, które przez większość Polaków jest rozumiane jako rozdzielność majątkowa. W praktyce jednak oznacza również inne umowne ustroje majątkowe opisane powyżej.
Skąd ta nieścisłość? Wydaje się, że rozbieżności wynikają z faktu, że ustrój rozdzielności majątkowej jest najpopularniejszy wśród Polaków. Mimo że wciąż mało osób decyduje się na podpisanie umowy małżeńskiej majątkowej, to jeśli już ktoś się do tego przekonuje, to najczęściej ustanawia zwykłą rozdzielność.
Kiedy można podpisać intercyzę?
Jeśli udało mi się zainteresować Cię umownymi ustrojami majątkowymi pomiędzy małżonkami, dowiedz się też, kiedy można podpisać intercyzę.
Wbrew pozorom takie prawo nie jest ograniczone jedynie do okresu przed wstąpieniem w związek małżeński.
Aby zawrzeć intercyzę przedmałżeńską, trzeba udać się do notariusza jeszcze przed złożeniem przysięgi małżeńskiej. Nie ma wyznaczonego terminu – możesz załatwić tę formalność nawet na kilka miesięcy przed ślubem. W takim wypadku umowa obowiązuje od momentu wstąpienia w związek małżeński, chyba że zostanie w niej ustalony inny termin.
Intercyzę możecie podpisać również po ślubie. Pamiętaj jednak, że nie może ona zostać zawarta z datą wsteczną. Uzasadnienie takiej regulacji jest bardzo logiczne – chroni chociażby wierzycieli małżonków. Do czasu zawarcia umowy dotyczącej małżeńskiego ustroju majątkowego pomiędzy małżonkami obowiązuje ustrój wspólności ustawowej.
Podobnie sytuacja wygląda, jeśli spiszecie intercyzę przed ślubem. W takiej sytuacji możecie ją rozwiązać albo zmienić w każdej chwili po zawarciu małżeństwa. Prawo nie wprowadza np. limitu liczby umów, jakie możecie podpisać w czasie trwania związku.
Intercyza – czy wpływa na dziedziczenie?
Wpływ intercyzy na podział majątku po rozwodzie oraz na dziedziczenie jest powszechnie mylony w opinii publicznej.
Podpisanie umowy wprowadzającej umowny ustrój majątkowy między małżonkami wpływa na fakt powstania majątku wspólnego lub pozostania przy majątkach osobistych małżonków oraz ich uregulowanie. W praktyce intercyza ma największe znaczenie w sytuacji, gdy dojdzie do rozwodu. Od niej zależy, czy małżonkowie będą mieli co dzielić.
Intercyza nie wpływa jednak na dziedziczenie ustawowe. Małżonkowie dziedziczą po sobie na zasadach ogólnych niezależnie od tego, czy zawarli umowę małżeńską majątkową. Małżonka można wyłączyć od dziedziczenia, spisując testament. Nie zmienia to jednak jego prawa do zachowku.
Praktyczne skutki intercyzy w przypadku rozwodu
Znasz już prawne skutki intercyzy. Warto również zwrócić na jej uwagę na jej praktyczne znaczenie na wypadek rozwodu.
Jeśli rozwodzący się małżonkowie podjęli decyzję o podpisaniu intercyzy, wystarczy, że przeprowadzą postępowanie rozwodowe przed sądem. Nie muszą martwić się o dodatkową sprawę o podział majątku. W ten sposób ograniczą liczbę konfliktów i koszty.
Postępowanie o podział majątku może trwać znacznie dłużej niż sprawa rozwodowa. Dzięki możliwości jego uniknięcia małżonkowie szybciej zakończą wspólne sprawy i będą mogli rozpocząć nowe życie bez potrzeby angażowania się w batalię przed sądem.
Jeśli małżonkowie zdecydowali się podpisać intercyzę w trakcie trwania małżeństwa, podział majątku będzie dotyczył tylko okresu sprzed umowy.
W przypadku rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dla małżonka, którego dorobek jest mniejszy, pozostawiona jest oczywiście możliwość dochodzenia wyrównania.
Kiedy warto podpisać intercyzę?
Intercyza ma swoje wady i zalety.
Z jednej strony podpisanie umowy wprowadzającej inny ustrój małżeński majątkowy niż wspólność ustawowa zabezpiecza interesy obu stron i zmniejsza liczbę formalności w przypadku rozwodu. Z drugiej – część osób uważa, że jest wyrazem nieufności w stosunku do partnera. W praktyce jednak trudno się z tym zgodzić.
Wiele osób zwraca uwagę, że podpisanie intercyzy jest wyrazem świadomości prawnej małżonków. Większość wstępujących w związek małżeński partnerów nie ma pojęcia, z czym wiąże się ustrój wspólności majątkowej bądź myśli, że nie ma innych rozwiązań. Wybór ustroju majątkowego, który ma obowiązywać w małżeństwie, daje szansę na dopasowanie prawa do swoich potrzeb i lepsze zabezpieczenie nowożeńców.
W przypadku intercyzy małżonkowie mogą mieć większe problemy z zaciągnięciem kredytu. Nie mogą również rozliczać się na podstawie wspólnej deklaracji podatkowej. Z tego powodu wyłączone może być prawo do ulg.
Intercyza a długi
Wśród najważniejszych zalet intercyzy wymienia się z kolei ochronę przed długami partnera. W przypadku rozdzielności majątkowej nie dochodzi do powstania majątku wspólnego małżonków. Z tego powodu każdy z nich odpowiada za swoje własne zobowiązania. Jeśli jeden z partnerów się zadłuży, jego wierzyciele będą mogli dochodzić swoich roszczeń tylko z jego majątku. Nawet gdy okaże się, że brakuje środków na spłatę, nie będą mogli zwrócić się z żądaniem do małżonka.
Trzeba jednak pamiętać, że umowa małżeńska majątkowa jest skuteczna w stosunku do wierzyciela, o ile ten został o niej poinformowany. Przed zaciągnięciem wierzytelności należy więc oświadczyć, że do podpisania takiej umowy doszło. Jeśli nie dopełnisz tego obowiązku, wierzyciel będzie miał prawo do dochodzenia zapłaty również z majątku drugiego małżonka.
Intercyza nie ochroni też przed długami, które powstały po zawarciu małżeństwa, ale przed podpisaniem umowy małżeńskiej majątkowej. W tym okresie tworzył się bowiem majątek wspólny, z którego można dochodzić zaspokojenia. Z tego powodu warto rozważyć wszystkie za i przeciw podpisania intercyzy jeszcze przed wstąpieniem w związek małżeński.
Intercyza jest szczególnie chętnie wybierana przez osoby prowadzące działalność gospodarczą oraz wykonujące zawody obarczone dużą odpowiedzialnością finansową.
Ile kosztuje podpisanie intercyzy?
Koszt podpisania intercyzy nie jest wysoki i ogranicza się zazwyczaj do 600 zł. Taksa notarialna wynosi maksymalnie 400 zł. Do tego należy doliczyć koszty odpisów i podatku VAT.
Przed podpisaniem umowy notariusz wytłumaczy znaczenie prawne decyzji i przedstawi wady i zalety takiego rozwiązania. Jeśli któryś z małżonków nie zrozumie jakiejś kwestii, notariusz zadba o jej wytłumaczenie. Dzięki temu decyzja o podpisaniu intercyzy zostanie podjęta świadomie.
Jeśli w przyszłości małżonkowie stwierdzą, że chcieliby zmienić obowiązujący ich ustrój majątkowy, mogą zawrzeć kolejną umowę i wprowadzić do swoich stosunków wybrane zmiany.