Jak uzyskać spadek? Czyli sprawa o nabycie spadku
Potwierdzenie praw do spadku po śmierci spadkodawcy bywa zadaniem trudnym. W naszym artykule postaramy się przybliżyć stosowane procedury krok po kroku. W pierwszej kolejności powinieneś wiedzieć, że stwierdzenie nabycia spadku to dopiero początek w drodze do faktycznego nabycia spadku przez spadkobierców. Po ustaleniu kręgu osób dziedziczących przychodzi bowiem kolej na ustalenie składu i wartości spadku, a także dokonanie jego podziału między spadkobierców w formalnym postanowieniu o dział spadku.
Sąd właściwy w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku
Sprawa o stwierdzenie nabycia spadku może zostać rozpatrzona przez sąd spadku, czyli sąd w którego okręgu zamieszkiwał spadkodawca przed śmiercią, względnie gdzie znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Alternatywą jest sporządzenie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia. Jeżeli miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy w Polsce nie da się ustalić, dla sprawy właściwy będzie Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy.
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku rozpatruje miejscowo właściwy sąd rejonowy wydział cywilny. Co ważne może z nim wystąpić każda osoba mająca w tym interes prawny w ustaleniu kręgu spadkobierców. Będą to oczywiście spadkobiercy ale także wierzyciele zmarłego, pamiętajmy że do spadku należy także zadłużenie spadkodawcy. Natomiast akt poświadczenia dziedziczenia sporządza dowolny notariusz wybrany przez strony. Warunkiem jest, aby stawiły się przed nim wszystkie osoby zaliczane do kręgu spadkobierców. W obu przypadkach nie ma znaczenia, czy podstawą dziedziczenia jest testament, czy przepisy Kodeksu cywilnego. Sama zaś procedura sądowa uregulowana jest w Kodeksie postępowania cywilnego. Zgodnie z art. 669 k.p.c., sąd spadku stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy testamentowi i jako spadkobiercy ustawowi zgodnie z kolejnością dziedziczenia. Prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, prawomocne postanowienie uchylające lub zmieniające postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku sąd niezwłocznie wpisuje do Rejestru Spadkowego.
Co ciekawe do dziedziczenia dochodzi z chwilą otwarcia spadku, jednakże aby to wykazać konieczne jest dysponowanie stosownym dokumentem, tj. postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia.
Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku
Wniosek spadkobierców
Aby sąd mógł wydać postanowienie o stwierdzeniu spadku należy złożyć wniosek o stwierdzenie. Inicjuje on procedurę spadkową, którą musi przeprowadzić sąd. Kończy się ona wydaniem postanowienia sądu. W treści wnioski należy podać podstawę dziedziczenia (testament albo ustawa) oraz wskazać znanych spadkobierców i ich adresy. Sąd z urzędu badać będzie, czy w sprawie biorą wszystkie osoby zainteresowane. W przypadku dziedziczenia na podstawie testamentu, do wniosku należy dołączyć oryginał testamentu. Jeżeli nie został on złożony sąd wzywa do złożenia testamentu osobę, która jest w jego posiadaniu. Postępowanie w przedmiocie spadku wiąże się także z kosztami sądowymi. Na szczęście opłata sądowa jest niewielka i wynosi 100 zł.
Postanowienie stwierdzające nabycie spadku na wniosek może zostać wydane po otwarciu spadku, co następuje wraz ze śmiercią spadkodawcy. Jeżeli spadkodawca zamierza złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku, może to zrobić jedynie przed upływem 6 miesięcy od otwarcia spadku. Po upływie tego terminu, dochodzi do nabycia spadku z mocy prawa. Sąd zatem potwierdza uzyskanie spadku przez osoby, które go nie odrzuciły. Składanie oświadczenia o przyjęciu spadku nie jest zatem konieczne, taki sam skutek wywołuje bowiem upływ ww. terminu. Oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku mogą być składane w toku postępowania sądowego albo przed notariuszem. Każdorazowo należy pamiętać, że odrzucenie powinno nastąpić przed upływem 6 miesięcy.
Zapewnienia spadkowe
W toku postępowania spadkowego, odbiera się od spadkobierców zapewnienia spadkowe, w których – pod przysięgą – oświadczają oni o swojej wiedzy na temat testamentów i spadkobiercach. W przypadku dziedziczenia testamentowego, sąd bada także ważność samego testamentu. Po przeprowadzeniu ww. czynności sąd spadku wydaje postanowienie stwierdzające nabycie spadku. Prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku stanowi formalny dokument potwierdzający prawa wskazanych w nim osób do spadku. Sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą i w jakiej części, a także czy złożono oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. W treści postanowienia nie wskazuje się natomiast składu spadku, a jedynie udział w spadku przypadający każdemu z uprawnionych. Udział ten wyrażany jest w ułamku zwykłym. Sądowe stwierdzenie nabycia spadku stanowi podstawę do wpisania prawa własności w ewidencjach i rejestrach. Z tego powodu, w wypadku gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy przedstawić dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy. Osoba która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku może zostać wpisana do księgi wieczystej albo do ewidencji pojazdów, jako właściciel albo współwłaściciel, W tym celu postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wydaje spadkobiercą. Samo w sobie nie dzieli jednak mienia pomiędzy spadkobierców.
Stwierdzenie spadku a zachowek
Na marginesie należy dodać, że jeżeli osoba uprawniona dochodzi zachowku, a nie wydano jeszcze ww. postanowienia ustalającego krąg spadkobierców, pozew o zachowek powinien zawierać wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. W takim wypadku sąd na wniosek osoby mającej roszczenie o zachowek, orzeknie także o gronie spadkobierców. Stwierdzenie nabycia spadku należy do etapu sprawy o zachowek.
Akt poświadczenia dziedziczenia
Zamiast złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, spadkobiercy mogą zwrócić się do notariusza o sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia. Aby było to możliwe u notariusza muszą stawić się jednocześnie wszyscy spadkobiercy. Wiążą się z tym koszty podobne jak z postępowaniem sądowym. Koszt sporządzenia protokołu dziedziczenia to 100 zł, zaś aktu poświadczenia dziedziczenia – 50 zł. W przypadku gdy spadkodawca uczynił zapis windykacyjny koszt wyniesie 100 zł. Za protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu trzeba zapłacić notariuszowi dodatkowo 50 zł. Akt dziedziczenia sporządzany jest na wniosek osoby mającej tytuł do spadku.
Po sporządzeniu ww. dokumentów przez notariusza następuje wydanie przez sąd postanowienia zatwierdzającego tą czynność notarialną. Niekiedy może się zdążyć, że już po sporządzeniu aktu dziedziczenia ujawnią się nowe okoliczności. Wtedy sąd może wydać postanowienie uchylające lub zmieniające postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.
Zakończenie
Stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia stanowią dokumenty potwierdzające tytuł danej osoby do spadku. Nie potwierdzają jednakże, czy w skład spadku wchodzą określone składniki majątkowe. Z dokumentów tych wynika udział w spadku każdego ze spadkobierców. Stanowią one etap poprzedzający dział spadku, w którym to dochodzi już do faktycznego rozdziału mienia spadkowego pomiędzy uprawnione osoby.