Jak prawidłowo sporządzić testament – tak, aby był ważny, zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego? Zasady prawa spadkowego dotyczące sposobu spisania testamentu
Nikt o tym nie myśli, ale… każdy z nas kiedyś umrze. Słusznie, jak mantra, powtarza się, że w życiu pewne są tylko dwie rzeczy: śmierć i podatki. Jeśli chcesz mieć wpływ na to, co stanie się z Twoim majątkiem zgromadzonym za życia, powinieneś rozważyć szeroko rozumiane planowanie spadkowe. Jednym z jego etapów może być sporządzenie WAŻNEGO TESTAMENTU.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Czym jest testament i jakie ma znaczenie dla majątku na wypadek śmierci testatora?
- Jakie są formy testamentów (zwykłe i szczególne)?
- Kiedy testament jest nieważny? I co zrobić, aby tego uniknąć?
- Jaka jest rola świadków testamentu? Czy świadkiem może być spadkobierca?
- Czy można odwołać lub zmienić testament? Jak to zrobić poprawnie?
- Jak zabezpieczyć testament?
Zapraszam do lektury!
Czym jest testament? Znaczenie i rodzaje testamentów w prawie spadkowym – czyli co stanie się z majątkiem po śmierci spadkodawcy?
Przepisy prawa spadkowego przemyślano w ten sposób, aby decyzje zawarte w testamencie były szanowane i stosowane po śmierci spadkodawcy. Testament umożliwia uniknięcie automatycznego podziału majątku według ogólnych reguł ustawowych, które nie zawsze muszą odpowiadać osobistym pragnieniom zmarłego. Dzięki testamentowi spadkodawca ma pewność, że jego intencje zostaną zrealizowane, a majątek trafi do wyznaczonych przez niego osób lub instytucji.
Testamenty mogą przybierać różne formy, zależnie od obowiązujących przepisów prawa oraz okoliczności, w jakich są sporządzane. Wyróżniamy formy zwykłe i szczególne testamentu. Poniżej krótko opisuję każdą z nich.
Forma testamentu: testament notarialny, testament własnoręczny i allograficzny – charakterystyka każdej z nich
Do testamentów zwykłych zaliczamy:
- testament w formie aktu notarialnego (notarialny)
- testament holograficzny (pisemny)
- testament urzędowy (allograficzny)
Możesz spisać testament u notariusza! [TESTAMENT NOTARIALNY]
Testament notarialny to najbardziej sformalizowana forma testamentu. Sporządzany jest przez notariusza, a proces ten nie wymaga obecności świadków. Oryginał dokumentu pozostaje w kancelarii notarialnej, podczas gdy spadkodawca otrzymuje jego wypis. W ten sposób testator może rozrządzić swoim majątkiem, zmniejszając jednocześnie szanse na podważenie treści testamentu i wykluczając prawie całkowicie ryzyko stwierdzenia nieważności testamentu.
Jest to forma zalecana szczególnie w przypadkach, gdy majątek jest znaczący lub gdy sytuacja rodzinna jest skomplikowana. Testamenty notarialne są skuteczne niezależnie od czasu, jaki upłynie od ich sporządzenia do śmierci spadkodawcy.
Notarialny rejestr testamentów
Testamenty notarialne są zazwyczaj rejestrowane w specjalnym rejestrze, co ułatwia ich późniejsze odnalezienie.
TESTAMENT ODRĘCZNY – do sporządzenia potrzebne własnoręczne pismo spadkodawcy!
Testament pisemny musi być napisany w całości pismem ręcznym przez spadkodawcę – w języku, którego używa na co dzień, przy użyciu dowolnej części ciała. Może być stworzony na dowolnym materiale i w dowolnej formie, nawet jako proza czy poezja. Konieczne jest również własnoręczne podpisanie przez testatora, które kończy oświadczenie woli i identyfikuje jego autora, przy czym podpis może być pseudonimem. Testament musi zawierać datę, która niekoniecznie musi być dzienna. Może odnosić się np. do ważnych dla testatora wydarzeń.
Urzędowy, czyli TESTAMENT ALLOGRAFICZNY
Testament alograficzny, znany również jako urzędowy, sporządzany jest w obecności uprawnionych osób urzędowych (może to być wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta, marszałek województwa, sekretarz powiatu albo gminy lub kierownik urzędu stanu cywilnego) oraz w obecności dwóch świadków.
Proces ten obejmuje ustne oświadczenie woli przez testatora, które jest protokołowane przez osobę urzędową lub protokolanta. Protokół musi być odczytany obecnym, a jego nieodczytanie czyni testament nieważnym. Ważność dokumentu zależy również od podpisania protokołu przez testatora i świadków. Osoby głuche lub nieme są wyłączone z możliwości sporządzenia tego typu testamentu.
Testamenty szczególne: testament, ustny, wojskowy i podróżny
Testamenty szczególne mogą być sporządzone tylko w szczególnych przypadkach. Ich skuteczność jest ograniczona w czasie – są ważne przez okres 6 miesięcy od momentu ustania szczególnych okoliczności uzasadniających ich sporządzenie. Jeśli w tym czasie (6 msc.) nastąpi śmierć testatora, testament będzie skuteczny – natomiast jeśli testator umrze po upływie tego terminu, to taki testament szczególny nie będzie wywoływać skutków prawnych.
Jeśli chodzi o testamenty szczególne KC przewiduje 3 formy testamentów szczególnych:
Testament w formie mówionej, czyli jak sporządzić TESTAMENT USTNY
Wszystkie szczegóły o testamencie ustnym znajdziesz w moim innym artykule: Testament ustny. Dlatego też w tym miejscu ograniczę się do przypomnienia, że testament ustny można sporządzić w obecności co najmniej trzech świadków, gdy istnieje realna obawa rychłej śmierci spadkodawcy lub gdy niemożliwe lub bardzo utrudnione jest sporządzenie zwykłego testamentu. Ważne jest, aby świadkowie byli w stanie później potwierdzić treść takiego testamentu.
TESTAMENT PODRÓŻNY
Testament podróżny można sporządzić podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym, przed dowódcą statku lub jego zastępcą, w obecności dwóch świadków. Dowódca lub jego zastępca zapisuje wolę spadkodawcy, odczytuje ją, a następnie dokument jest podpisywany przez wszystkie obecne osoby. Jeśli spadkodawca nie może samodzielnie podpisać testamentu, w dokumencie należy wskazać przyczynę tego braku.
TESTAMENT WOJSKOWY
Testament wojskowy to kolejna szczególna forma testamentu przeznaczona dla osób służących w wojsku. Zasady jego sporządzania oraz konkretne wymagania są określone w rozporządzeniu wydanym przez Ministra Obrony Narodowej we współpracy z Ministrem Sprawiedliwości. Dzięki temu osoby w służbie wojskowej mogą sporządzić testament w sposób dostosowany do specyfiki warunków wojskowych.
Jak sporządzić ważny testament? Krok po kroku
Aby sporządzić ważny testament, konieczne jest spełnienie określonych wymogów prawnych. Kluczowe jest posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych, co oznacza, że testament mogą sporządzić tylko osoby pełnoletnie i nieubezwłasnowolnione.
Drugim istotnym elementem jest wyraźna intencja stworzenia dokumentu na wypadek śmierci. Osoba sporządzająca testament musi być świadoma.
Kolejnym aspektem są ewentualne wady oświadczenia woli, które mogą obejmować zaburzenia psychiczne, działanie pod wpływem błędu lub groźby. Takie okoliczności mogą prowadzić do nieważności testamentu. Na przykład, jeśli testament został sporządzony pod wpływem groźby, może być uznany za nieważny.
Należy również zwrócić uwagę na formę testamentu, która musi odpowiadać przepisom prawnym – nie każdy sposób dokumentowania woli będzie akceptowalny.
Oprócz tego, są też pewne elementy treści testamentu, które są niedopuszczalne w polskim prawie i mogą być przyczyną nieważności poszczególnych jego postanowień. M.in. chodzi o podstawienie powiernicze, uzależnianie powołania spadkobiercy od spełnienia się jakiegoś warunku lub nadejścia określonego terminu.
Rola świadków. Czy spadkobierca może być dziedziczącym świadkiem testamentu?
Świadkowie są kluczowi w zapewnianiu ważności i wiarygodności testamentu, muszą oni potwierdzić, że dokument pochodzi od testatora i jest zgodny z jego wolą.
Niektóre osoby są prawnie wykluczone z pełnienia roli świadków testamentu, co gwarantuje obiektywność i prawidłowość tego procesu. Osoby niepełnoletnie, ubezwłasnowolnione, oraz te z sensorycznymi lub intelektualnymi ograniczeniami, takimi jak ślepota, głuchota, niemota, czy nieumiejętność czytania i pisania, ale także nieznające języka, w którym sporządzany jest testament – nie mogą być świadkami testamentu. Dodatkowo, osoby skazane za fałszywe zeznania są wyłączone z tej roli (aż do chwili zatarcia skazania).
Osoby, które mogą czerpać korzyści z testamentu, także nie mogą być świadkami. To obejmuje bliskich krewnych oraz osoby, którym testament przynosi jakąś korzyść majątkową.
Dlatego, aby zapewnić prawidłowe i bezstronne sporządzenie testamentu, najlepiej wybrać jako świadków osoby, które nie są powiązane z testatorem stosunkami rodzinnymi, małżeńskimi czy majątkowymi, co gwarantuje ich obiektywność i neutralność.
Odwołanie testamentu: Jak i kiedy można odwołać lub zmienić testament? Czy trzeba napisać nowy testament?
Odwołanie lub zmiana testamentu to czynność, którą testator może wykonać w dowolnym momencie, o ile posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Istnieje kilka sposobów na odwołanie testamentu:
- Nowy testament: Najczęstszym sposobem jest sporządzenie nowego testamentu, który wyraźnie odwołuje wcześniejsze dyspozycje. Nowy dokument może ograniczać się tylko do odwołania poprzedniego testamentu lub zawierać nowe rozrządzenia dotyczące majątku.
- Zniszczenie dokumentu: Testament można również odwołać poprzez zniszczenie dokumentu, w którym został utrwalony. Jeśli testator sam zniszczy testament, uznaje się to za jego odwołanie. Nie wymaga to dodatkowych formalności, jak wizyta u notariusza.
- Zmiany w tekście: Można także odwołać testament przez dokonanie na nim różnych zapisów takich jak „odwołuję”, przekreślenia, „anuluję” czy „wycofuję”.
- Sporządzenie testamentu sprzecznego: Innym sposobem jest stworzenie nowego testamentu, który jest sprzeczny z poprzednim. To również jest traktowane jako odwołanie poprzedniego testamentu.
W każdym przypadku ważne jest, aby nowe postanowienia były jasno sformułowane i spełniały wymogi formalne – tak aby uniknąć niejasności i zapewnić, że ostatnia wola testatora zostanie właściwie zinterpretowana i zrealizowana.
Jak przechowywać testament? Sposoby na ochronę ostatniej woli i spadku
Przechowywanie testamentu jest kluczowym elementem zabezpieczenia ostatniej woli. Może być przechowywany w domowym zaciszu. Zaleca się również powiadomienie o nim potencjalnych spadkobierców. Dla dodatkowego bezpieczeństwa często praktykuje się przekazanie oryginalnego dokumentu notariuszowi oraz jego rejestrację w Notarialnym Rejestrze Testamentów.
Potrzebujesz pomocy przy planowaniu spadkowym? Skontaktuj się z nami!
