Czym jest akt poświadczenia dziedziczenia?

Akt poświadczenia dziedziczenia to dokument, który potwierdza, kto jest spadkobiercą i jakie ma prawa do spadku. Jest to alternatywa dla postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku. W celu uzyskania takiego dokumentu, wszyscy spadkobiercy muszą stawić się przed notariuszem, który na podstawie złożonych oświadczeń sporządza akt poświadczenia dziedziczenia.

Zalety notarialnego poświadczenia dziedziczenia

Pomimo że spadkobiercy oraz zapisobiercy windykacyjni nabywają prawa do spadku w momencie jego otwarcia, konieczne jest uzyskanie dokumentu potwierdzającego ich prawa do dziedziczenia lub przedmiotu zapisu windykacyjnego.

Obecnie istnieją trzy główne sposoby na takie potwierdzenie: najstarszym z nich jest postanowienie sądu, które stwierdza nabycie spadku lub przedmiotu zapisu windykacyjnego. Kolejną opcją jest właśnie akt poświadczenia dziedziczenia, który można uzyskać u notariusza. Najnowszym dokumentem jest europejskie poświadczenie spadkowe, ale to temat na osobny artykuł.

Porównanie z sądowym stwierdzeniem nabycia spadku

Sądowe stwierdzenie nabycia spadku to formalne postanowienie wydawane przez sąd. Wymaga to złożenia odpowiedniego wniosku do sądu, a następnie przeprowadzenia postępowania, które może trwać dłużej i być bardziej skomplikowane.

Musisz wiedzieć, że uzyskanie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza nie zawsze jest możliwe. Wtedy do gry wchodzi właśnie sądowe stwierdzenie nabycia spadku. Jest ono obowiązkowe przykładowo wtedy, gdy spadkobiercy nie mogą dojść do porozumienia w kwestii dziedziczenia.

Podsumowując, wybór między tymi dwoma dokumentami zależy od sytuacji – akt poświadczenia dziedziczenia jest szybszy i prostszy, podczas gdy sądowe stwierdzenie nabycia spadku może być konieczne w bardziej skomplikowanych przypadkach.

Więcej na temat sądowego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku przeczytasz w tym artykule: Stwierdzenie nabycia spadku

Rola notariusza w procesie – kiedy skorzystać z pomocy notariusza?

Akt poświadczenia dziedziczenia, wydawany przez notariusza, ma kilka kluczowych atutów, które mogą Cię przekonać do wyboru tej formy potwierdzenia praw spadkowych. Przede wszystkim, proces ten jest znacznie szybszy i prostszy niż tradycyjne postępowanie sądowe. Wymaga jedynie obecności wszystkich spadkobierców u notariusza. Dzięki temu można zaoszczędzić wiele czasu i nerwów. Po drugie, akt poświadczenia dziedziczenia zapewnia formalne potwierdzenie praw do spadku – ma tę samą moc, co sądowe postanowienie stwierdzenie nabycia spadku.  Wywołuje więc (po zarejestrowaniu, o czym poniżej) skutki prawomocnego postanowienia. Co więcej, procedura notarialna jest mniej sformalizowana niż postępowanie sądowe, co znacząco redukuje stres i złożoność całego procesu dziedziczenia.

PS W dalszej części artykułu, gdy używam skrótu „APD” mam na myśli właśnie akt poświadczenia dziedziczenia – będzie łatwiej. 😉 

Wymagane dokumenty do poświadczenia dziedziczenia u notariusza

Jak się pewnie domyślasz, aby notariusz mógł sporządzić APD potrzebne będą pewne dokumenty.

Akt zgonu

Po pierwsze, niezbędny będzie skrócony odpis aktu zgonu osoby, po której ma być dziedziczony spadek.

Akty urodzenia i małżeństwa

Po drugie, potrzebne będą akty stanu cywilnego:

• skrócone odpisy aktów urodzenia wszystkich ustawowych spadkobierców (oraz skrócone odpisy aktów małżeństwa tych spadkobierców, którzy zmienili nazwisko po zawarciu małżeństwa) oraz
• skrócony odpis aktu małżeństwa współmałżonka zmarłego, o ile zmarły był w związku małżeńskim.

Testament

Nie można też zapominać o wszelkich innych dokumentach, które mogą być istotne dla ustalenia praw do spadku, w tym testament zmarłego, jeżeli taki istnieje.

Kiedy notariusz może sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia?

Aby notariusz mógł wydać akt poświadczenia dziedziczenia, muszą być spełnione pewne warunki. Przede wszystkim, konieczne jest posiadanie numeru PESEL spadkodawcy. Numer ten stał się powszechny od 1 lipca 1984 roku, więc akt poświadczenia dziedziczenia można uzyskać tylko dla osób, które zmarły po tej dacie. Po drugie, notariusz musi mieć jurysdykcję krajową, co oznacza, że spadkodawca musiał być obywatelem polskim lub cudzoziemcem, który miał ostatnie miejsce zwykłego pobytu w Polsce. Do dziedziczenia musi dojść na podstawie ustawy lub testamentu zwykłego – testamenty szczególne, jak np. ustny, nie są dopuszczalne. Jeśli więc spadkodawca taki sporządził, konieczne będzie przeprowadzenie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.

Żeby nie było tak pięknie i prosto – APD nie można sporządzić zawsze i wszędzie. Niestety…

Kiedy notariusz nie może sporządzić aktu notarialnego poświadczenia dziedziczenia?

Wszystkie osoby zainteresowane muszą być obecne podczas sporządzania aktu lub wyrazić zgodę na treść aktu przed innym notariuszem. W innym przypadku notariusz nie może sporządzić APD. Dodatkowo, wszyscy muszą być zgodni co do treści aktu poświadczenia dziedziczenia. Jeśli zatem istnieje spór między spadkobiercami – z APD nici…

Procedura sporządzania aktu poświadczenia dziedziczenia – spadkowe ABC

Jeżeli nie ma przeszkód prawnych, można rozpocząć procedurę sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza. Proces ten składa się z kilku etapów.

Dokumenty – protokół dziedziczenia i akt poświadczenia dziedziczenia

Pierwszym krokiem jest sporządzenie protokołu dziedziczenia. Jest to dokument, który zawiera wszystkie istotne informacje dotyczące spadku i spadkobierców.

W protokole notariusz zamieszcza różne informacje. M.in. o znanych testamentach, spadkobiercach ustawowych, obywatelstwie spadkodawcy oraz miejscu jego ostatniego zamieszkania. Poza tym, w takim protokole znajdzie się wiele oświadczeń, np. czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne lub przedsiębiorstwo w spadku objęte zarządem sukcesyjnym. Dodatkowo uwzględniane są informacje o osobach, które złożyły już oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, jak również o ewentualnych orzeczeniach sądowych dotyczących niegodności dziedziczenia czy wyłączenia małżonka od dziedziczenia.

Protokół ten jest uzupełniany odpowiednimi załącznikami, takimi jak akty zgonu, odpisy aktów stanu cywilnego czy inne istotne dokumenty, np. orzeczenia o rozwodzie. W przypadku braku wszystkich zainteresowanych osób, notariusz może sporządzić projekt protokołu, który następnie jest akceptowany przez spadkobierców u innego notariusza. W trakcie sporządzania protokołu dziedziczenia może również dojść do otwarcia i ogłoszenia testamentu, co jest dokumentowane w odrębnym protokole.

Po zakończeniu etapu sporządzania protokołu dziedziczenia, notariusz przystępuje do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia. Dokument ten zawiera wszystkie niezbędne informacje określone w art. 95 f Prawa o notariacie.

Co dzieje się po sporządzeniu dokumentu? Czy akt poświadczenia dziedziczenia trzeba gdzieś zarejestrować?

Po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia, notariusz dokonuje jego wpisu do rejestru spadkowego. Wpis ten jest niezwykle istotny, ponieważ akt poświadczenia dziedziczenia zaczyna wywoływać skutki prawne dopiero tej czynności. Innymi słowy, wpis do rejestru ma charakter konstytutywny.

Warto zauważyć, że w przypadku sądowego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, jego skutki prawne występują nawet bez wpisu do rejestru, mając charakter deklaratoryjny.

Ważne jest także, że jeżeli po tym samym spadkodawcy zostanie wydane zarówno sądowe postanowienie, jak i akt poświadczenia dziedziczenia, to zgodnie z art. 1025 § 3 Kodeksu cywilnego, prymat ma postanowienie sądu.