Nie chcesz dziedziczyć i przyjąć spadku? Sprawdź, jak odrzucić spadek zgodnie z Kodeksem cywilnym

Śmierć bliskiej osoby zawsze jest trudnym doświadczeniem, jednak obowiązki związane ze spadkiem mogą sprawić, że ten okres stanie się jeszcze bardziej skomplikowany. W obliczu żałoby, decyzja o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może wydawać się drugorzędną kwestią, ale jej konsekwencje są długotrwałe i mogą znacząco wpłynąć na Twoją przyszłość finansową.

Rozsądne dziedziczenie: powołanie do spadku i co dalej?

W chwili śmierci spadkodawcy otwiera się spadek i przechodzi on na spadkobierców. Nabycie przez nich spadku – czy to z mocy ustawy, czy testamentu – nie ma jednak charakteru ostatecznego. Spadkobierca ma możliwość
podjęcia decyzji, czy spadkobiercą rzeczywiście chce zostać czy też nie. Wszystko dzięki możliwości złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Na marginesie dodam, że te same zasady odnoszą się również do zapisobiercy windykacyjnego, który także może takie oświadczenie złożyć.

Dowiadując się o tytule powołania do spadku, masz trzy opcje, które omawiam poniżej.

1. Przyjęcie spadku wprost

Przyjęcie tzw. proste oznacza, że stajesz się pełnoprawnym spadkobiercą. Twój majątek „miesza się” z majątkiem zmarłego. Oznacza to, że stajesz się właścicielem (lub współwłaścicielem, razem z innymi spadkobiercami) wszystkich rzeczy, które do niego należały, ALE… Jednocześnie przejmujesz na siebie wszystkie długi.

Moi Klienci często dają się „nabrać” na pewną pułapkę. Dopiero ode mnie dowiadują się, jak jest w rzeczywistości… O jaką pułapkę chodzi?

Weźmy przykład pani Kasi (imię zmienione). Jako jedyna spadkobierczyni w spadku po swoim ojcu otrzymała mieszkanie. Jego stan pozostawiał jednak wiele do życzenia. Do tego okazało się, że jest ono obciążone długami, o których ojciec pani Kasi nigdy nie wspominał. Pani Kasia myślała jednak, że skoro nie otrzyma żadnych pieniędzy po ojcu, nie będzie musiała spłacać długów. (Nic bardziej mylnego!) Złożyła więc oświadczenie o przyjęciu spadku wprost.

Właśnie dlatego napisałem, że w takim przypadku, majątek spadkowy miesza się z majątkiem spadkobiercy. Ten ostatni jest odpowiedzialny za wszystkie długi, a wierzyciele zmarłego mogą zaspokoić się, np. z wynagrodzenia za pracę. Niestety w przypadku pani Kasi niewiele dało się zrobić, ale na końcu tego wpisu zdradzę Ci, kiedy można uchylić się od skutków prawnych złożonego już oświadczenia o przyjęciu/odrzuceniu spadku. Ale po kolei!

2. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza

Drugą opcją jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Pewnie obiło Ci się o uszy. W takim przypadku konsekwencje są niemal identyczne, jak opisałem wyżej. Zmienia się jedynie zakres odpowiedzialności za długi spadkowe. Jest on bowiem ograniczony do wartości stanu czynnego spadku, czyli do wysokości wartości aktywów, które spadkobierca otrzymał.

3. Odrzucenie spadku

Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że mają prawo odrzucić spadek – wybór ten może brzmieć kontrowersyjnie, ale czy zawsze jest to błąd? Szczegóły dot. tego, jak spadek odrzucić i co dokładnie to oznacza znajdziesz poniżej. Teraz tylko wspomnę, że czasem jest to jedna słuszna opcja.

Kiedy spadkobierca może odrzucić spadek?

Decyzja dotycząca przyjęcia bądź odrzucenia spadku zależy wyłącznie od decyzji spadkobiercy. Nie ma też znaczenia, czy jest to spadkobierca ustawowy czy testamentowy. (Jeśli nie wiesz, jaka jest różnica, przeczytaj TEN ARTYKUŁ.)

Może się jednak zdarzyć, że spadkobierca nie będzie miał pełnej swobody w odrzuceniu spadku. Stanie się tak w sytuacji, jeśli takie działanie mogłoby zaszkodzić interesom wierzycieli. Zgodnie bowiem z art. 1024 Kodeksu cywilnego, gdy spadkobierca odrzuci spadek w sposób szkodzący wierzycielom — i tym samym ich roszczenia stają się zagrożone — mogą oni wnioskować o uznanie takiego odrzucenia za bezskuteczne. Warunkiem jest jednak to, że roszczenia wierzycieli już istniały w momencie odrzucenia spadku.

Co oznacza odrzucenie spadku?

Skutki odrzucenia spadku regulują przepisy prawa a nie osoba, która spadek odrzuca. Nie ma możliwości odrzucenia spadku np. na korzyść konkretnej osoby.

Gdy ktoś odrzucasz spadek, traktowany jesteś tak, jakbyś nie dożył otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy (jakbyś zmarł przed nim). Ta zasada w różnych przypadkach wywołuje różne konsekwencje:

• Jeżeli spadek odrzuca jedyny spadkobierca testamentowy – następuje dziedziczenie z ustawy.
• Jeżeli robi to jeden z kilku spadkobierców testamentowych – wówczas w grę wchodzi tzw. podstawienie albo przyrost.
• Jeżeli odrzuca spadek jeden ze spadkobierców ustawowych – konsekwencje także mogą być różne. Aby poznać zasady dziedziczenia ustawowego, przeczytaj artykuł, o którym Ci wspominałem.

Odrzucenie spadku ma też wpływ na zachowek. Jaki? Sprawdź TUTAJ.

Jak odrzucić spadek? Oświadczenie o odrzuceniu spadku

Aby odrzucić spadek, musisz złożyć specjalne oświadczenie. Możesz to zrobić przed notariuszem – wówczas nie ma ograniczeń co do właściwości, można u dowolnego notariusza. Możesz zrobić to też przed sądem właściwym ze względu na Twoje miejsce zamieszkania lub pobytu. Możliwość taka istnieje też w ramach postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, które toczy się przed sądem spadku.

W oświadczeniu spadkobierca powinien podać:

• dane spadkodawcy,
• datę i miejsce jego śmierci oraz
• miejsce jego ostatniego zamieszkania.

A także:

• Wskazać tytuł swojego powołania. (Np. jeżeli powołuje się na testament, to powinien wskazać gdzie testament się znajduje. Jeżeli powołuje się na dziedziczenie z ustawy, to powinien wskazać innych potencjalnych spadkobierców ustawowych.)
• Podać, czy spadek odrzuca, czy go przyjmuje (a jeśli przyjmuje to w jaki sposób.

Należy wykazać również fakt śmierci spadkodawcy, a najprościej zrobić to przy pomocy aktu zgonu.

Co więcej, musisz pamiętać, że to oświadczenie nie może być uzależnione od warunku lub terminu. Nie można też złożyć go „na zapas”, przed śmiercią spadkodawcy. Przedwczesne oświadczenie nie będzie skuteczne.

Termin do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku

Kwestia, która odgrywa najistotniejszą rolę w kontekście oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku to termin do jego złożenia.

Na odrzucenie spadku jest 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. To oznacza, że oświadczenie musi być złożone w ciągu pół roku od dowiedzenia się, że jest się spadkobiercą.

Musisz też wiedzieć, że jest to termin zawity – tzn. wraz z upływem terminu nie ma już możliwości złożenia takiego oświadczenia.

Uchylenie się od skutków prawnych takiego oświadczenia

Nie można cofnąć oświadczenia o odrzuceniu spadku. Jednak istnieje możliwość uchylenia się od jego skutków prawnych, jeśli zostało ono złożone na skutek błędu czy groźby. W takiej sytuacji:

1. Uchylenie się od skutków prawnych powinno odbyć się przed sądem;
2. Spadkobierca musi wyraźnie zadeklarować, czy przyjmuje spadek, czy go odrzuca;

Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego

Dziecko nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, dlatego spadek w jego imieniu muszą odrzucić rodzice.

Odrzucenie spadku w imieniu dziecka wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego, gdyż przekracza to zwykły zarząd jego majątkiem. Wniosek o zgodę składa się w sądzie rejonowym właściwym dla miejsca zamieszkania dziecka. Przed sądem należy uzasadnić, że przyjęcie spadku nie będzie korzystne, na przykład z powodu długów spadkodawcy. Po uzyskaniu zgody, odrzucenie spadku odbywa się u notariusza lub w sądzie – jak w przypadku dorosłych.

W przypadkach, gdy rodzice dziecka również odrzucili spadek oraz jeżeli spadek odrzucają inni zstępni rodziców tego dziecka (czyli rodzeństwo), zgoda sądu na odrzucenie w imieniu dziecka nie jest potrzebna.

Potrzebujesz pomocy w sprawie spadkowej?

Skontaktuj się z nami! Nasi specjaliści – jak zawsze – są gotowi, aby Ci pomóc!