Najpowszechniejszą sytuacją w kontekście dziedziczenia jest ta, kiedy zmarły za życia pozostawał w związku małżeńskim. Choć śmierć małżonka to trudne przeżycie, sprawy spadkowe same się nie załatwią. Wiele osób zastanawia się wówczas, czy cały spadek przypada małżonkowi? A może część spadku po zmarłym małżonku „przejdzie” na kogoś innego? Kto w rzeczywistości dziedziczy po zmarłym?
Zapraszam do lektury!
Dziedziczenie testamentowe czy dziedziczenie ustawowe? Co jeśli współmałżonek pozostawił testament? Komu przypada spadek po zmarłym?
W chwili śmierci spadkodawcy następuje tzw. otwarcie spadku. Od tego momentu majątek spadkowy przechodzi na spadkobierców. Udział w spadku może przypaść jednak różnym osobom – nie tylko bliskim zmarłego. Jeśli bowiem pozostawił on ważny testament, spadek dziedziczą osoby, które zostały w nim wymienione. Dopiero jeżeli okaże się, że spadkodawca nie pozostawił aktu swojej ostatniej woli, w grę wchodzi kolejność ustawowa – określona w Kodeksie cywilnym (dalej: KC).
Dziedziczenie testamentowe ma zatem pierwszeństwo przed porządkiem dziedziczenia ustawowego. Może się oczywiście zdarzyć, że część spadku będzie dziedziczona zgodnie z testamentem, a część zgodnie z ustawą.
Kolejność dziedziczenia ustawowego. Spadek po zmarłym małżonku – kto dziedziczy?
Ustawodawca w KC podzielił spadkobierców ustawowych na kilka grup. Pierwsi w kolejności do dziedziczenia są ci, którzy należą do pierwszej grupy. Jeżeli jej członkowie z jakichkolwiek przyczyn nie mogą lub nie chcą dziedziczyć lub gdy ich nie ma, prawa do dziedziczenia przechodzą na następną grupę.
Obecnie mamy 6 takich grup, do których kolejno należą:
- Małżonek i zstępni zmarłego (dzieci, wnuki, prawnuki);
- Małżonek i rodzice spadkodawcy;
- Małżonek i rodzeństwo (oraz dzieci rodzeństwa);
- Dziadkowie;
- Pasierbowie (tzn. dzieci małżonka spadkodawcy)
- Gmina ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego lub Skarb Państwa – gdy zmarły nie miał krewnych
Pozwolisz jednak, że w tym wpisie zajmę się pierwszymi trzema grupami. 🙂
Dziedziczenie po małżonku razem z dziećmi
Najpowszechniejszą sytuacją jest ta, w której zmarły miał małżonka i dzieci. Przykładowo, wyobraź sobie, że pan Grzegorz zmarł, pozostawiając żonę i trójkę dzieci – Anię, Łukasza i Natalię. Nie był jeszcze w podeszłym wieku, dlatego nawet nie pomyślał, aby sporządzić testament. Dojdzie więc do dziedziczenia ustawowego. Chociaż pewnie wydaje Ci się, że cały majątek otrzyma żona – nic bardziej mylnego! Owszem, dostanie sporą jego część – ale będzie musiała podzielić się też z dziećmi.
Dziedziczą oni w częściach równych. Każdy z nich otrzyma więc 1/4 spadku – dzieci dziedziczą w tej sytuacji podobnie do żony. Co ważne, część przypadająca małżonkowi – w tym przypadku żonie – nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Ma to znaczenie w momencie, gdy zmarły ma 4 i więcej dzieci. Małżonek musi dostać minimum 1/4 spadku, a więc w takim przypadku dopiero pozostałe 3/4 podzielimy na 4, 5, 6 (itd.) dzieci.
Co w sytuacji, gdy dziecko zmarło wcześniej?
Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, czyli zmarło przed spadkodawcą, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. To znaczy w praktyce tyle, że jeśli spadkodawca miał wnuki i prawnuki – to właśnie one otrzymają odpowiednią część majątku spadkowego, który normalnie dostałoby dziecko spadkodawcy.
Przeczytaj również: Jak przepisać mieszkanie na dziecko?
Kto dziedziczy po zmarłym małżonku, gdy nie ma dzieci? Dziedziczenie po małżonku bez dzieci
Jeśli nie ma dzieci, ale są inni krewni, małżonek zmarłego nadal nie może się cieszyć z całości spadku. W takiej sytuacji bowiem do dziedziczenia dochodzą osoby z grupy drugiej, czyli małżonek i rodzice spadkodawcy.
Spadek po mężu i żonie a rodzice – czy trzeba podzielić się majątkiem spadkowym?
W sytuacji, gdy zmarły nie pozostawił potomków, prawo spadkowe przewiduje, że jego majątek dziedziczą małżonek i rodzice.
Jeśli ojciec lub matka zmarłego żyją, każdy z nich może otrzymać po jednej czwartej całości spadku. Jeżeli jednak ojcostwo nie jest potwierdzone, udział matki w spadku, w przypadku współdziedziczenia z małżonkiem, może wzrosnąć do 1/2.
W sytuacji, gdy zmarły nie zostawił ani potomków, ani małżonka, cały spadek przechodzi na jego rodziców, którzy dziedziczą po równo.
Gdy dziedziczy małżonek i rodzeństwo, czyli dodatkowi spadkobiercy
W przypadku śmierci jednego z rodziców zmarłego przed otwarciem spadku (czyli gdy rodzic umiera przed dzieckiem-spadkodawcą – co jest dość częstą sytuacją), część rodzica dziedziczona jest przez rodzeństwo spadkodawcy (i podzielona równomiernie między nich).
Jeżeli którykolwiek z braci czy sióstr zmarłego również nie dożył otwarcia spadku, ale pozostawił dzieci, to one dziedziczą udział, który przypadałby ich rodzicowi.
Jednak, gdy jeden z rodziców zmarłego nie żyje, ale nie ma też rodzeństwa lub jego potomków, małżonek zmarłego dziedziczy połowę spadku – podobnie jak drugi rodzic, który także otrzymuje połowę.
Kiedy żona dziedziczy po mężu a mąż po żonie cały spadek?
Powołanie do spadku w całości żony lub męża jest możliwe dopiero wówczas, jeśli nie ma innych ww. krewnych zmarłego (lub też nie mogą oni dziedziczyć, np. w wyniku uznania ich za niegodnych dziedziczenia), tj. dzieci, wnuków, rodziców i rodzeństwa.
Oczywiście można też sporządzić testament i powołać w całości swojego męża lub żonę do dziedziczenia – to najlepszy sposób, jeśli chcesz mieć pewność, że cały majątek przypadnie współmałżonkowi.
PS O niegodności dziedziczenia pisałem TUTAJ – koniecznie zajrzyj!
Separacja – czy wpływa na dziedziczenie po małżonku?
Na koniec jeszcze jedna ważna kwestia. Jak to mówią: last, but not least. 🙂 Czy zastanawiałeś się kiedyś, co w sytuacji, gdy małżonkowie pozostają w separacji? Separacja to przedsionek rozwodu, zatem czy w takim przypadku małżonkowie nadal po sobie dziedziczą?
Odpowiedź może Cię zaskoczyć, ale… TAK i NIE. Bo jak zwykle to w prawie bywa – to zależy. Separacja oznacza, że nastąpił całkowity rozkład pożycia (który jest też przesłanką rozwodową), ale nie jest on trwały. A więc sytuacja może się jeszcze zmienić – są szanse, że małżonkowie jeszcze się dogadają.
Wyróżniamy jednak dwa rodzaje separacji: faktyczną i sądową.
W pierwszym przypadku można powiedzieć, że ludzie są osobno, ale nadal razem, bo nikt nie wie o ewentualnym problemie i rozstaniu. Formalnie więc małżeństwo nadal istnieje, więc jeśli jeden z małżonków pozostających w separacji faktycznej umrze, porządek dziedziczenia ustawowego pozostaje niezmieniony.
W przypadku separacji sądowej, którą to orzeka sąd – sytuacja jest nieco inna. Zgodnie bowiem z art. 935 (1) KC:
Przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji.
Co więcej, małżonek jest też wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.
Mało tego! Takiego wyłączenia może żądać też każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z takim małżonkiem. Musi on jednak wytoczyć o to powództwo w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o otwarciu spadku. Musi to nastąpić w ciągu maksymalnie 1 roku od otwarcia spadku.Fr
Potrzebujesz pomocy w sprawie spadkowej?
Skontaktuj się z naszą kancelarią! Wiemy, że sprawy spadkowe potrafią być trudne i wykańczające. Daj sobie pomóc!
Nasza kancelaria oferuje kompleksową obsługę w dziedzinie prawa spadkowego. Nasi doświadczeni prawnicy pomogą Ci na każdym etapie spadkobrania – od stwierdzenia nabycia spadku, poprzez dział spadku, aż po sprawy o zachowek. Zajmiemy się Twoją sprawą z należytą starannością i profesjonalizmem, doradzając najlepsze rozwiązania. Nie pozwól, aby formalności Cię przytłoczyły…
Skorzystaj z naszej wiedzy i doświadczenia, aby spadkobranie obyło się sprawnie i bez zbędnego stresu.